(leestijd circa 3 minuten)
Schiphol zegt het ei van Columbus te hebben gevonden in de sanering van de honderdduizenden tonnen grond die met PFAS vervuild zijn. De eerste proeven met het bakken van bouwstenen zouden veelbelovend zijn, maar deskundigen plaatsen er grote vraagtekens bij.
Het probleem met PFAS is dat deze giftige stoffen niet afbreken in de natuur en zich daarom ophopen, ook in de voedselketen. De enige manier om deze stoffen onschadelijk te maken is ze verhitten tot temperaturen boven de 1500 graden Celsius in een gecontroleerde omgeving. Dan pas breken de PFAS-stoffen af in onschuldige delen. Maar het verhitten van honderdduizenden tonnen grond is extreem duur en kost veel energie.
Schiphol koos daarom voor een ander pad en kocht in België een installatie die de verontreinigde grond volgens eigen zeggen scheidt in 80 procent schone grond en 20 procent zwaar vervuild concentraat. Van dat concentraat wil men bakstenen gaan produceren (mirror).
Het bakken van die stenen gaat immers ook onder hoge temperatuur en zo kan volgens Schiphol de PFAS definitief onschadelijk worden gemaakt. De nieuwe werkwijze werd groots gecommuniceerd, alle PFAS-problemen van Schiphol leken ineens te zijn opgelost.
Twijfels bij deskundige
Al snel na bekendmaking van het heuglijke nieuws plaatste deskundige Chiel Jonker van de Universiteit van Utrecht kanttekeningen bij de plannen. Dat deed hij in een kritisch artikel in het Haarlems Dagblad. Het proces van het bakken van stenen – ook al gebeurt dat met temperaturen van meer dan 1000 graden Celsius – zou niet heet genoeg zijn om de PFAS echt af te breken.
Ondertussen schermde Schiphol op bewonersavonden met onderzoeken die volgens eigen zeggen zeer hoopgevend waren.
PFOS ontsnapt als damp
Maar nu blijkt dat het bakstenenplan van Schiphol helemaal niet kan werken. PFOS – de PFAS-soort die op Schiphol het meeste voorkomt – bereikt namelijk al bij circa 260 graden Celsius het kookpunt. Dan verdampt de PFOS, net als stoom uit een waterkoker. Voordat de 1500 graden bereikt wordt die nodig is om de PFOS echt te vernietigen, is een groot deel allang uitgedampt en verspreidt het zich via de lucht. Met alle gevaren van dien voor de omgeving.
Daar is niet omheen te werken, want het bakken van stenen is een geleidelijk proces. De klei wordt niet in een oven geschoven die al op bedrijfstemperatuur is, maar in een koude oven die pas daarna wordt opgestookt.
Het is niet de oven die in dit bakproces de beperking vormt, want deze zou eenvoudig voorverwarmd kunnen worden. Maar het is juist de klei, de grondstof, die niet ineens in een hete oven mag worden geschoven. Dat zou onbruikbare bakstenen opleveren. Om goede producten op te leveren, moet de oven geleidelijk steeds verder worden opgestookt.
Bestaande ovens bij baksteenfabrikanten zijn niet geschikt om de verdampende PFAS op te vangen of binnen de installatie te houden. Het resultaat is dat de PFAS als gas ontsnapt naar de buitenlucht, waarna het opnieuw in het milieu terechtkomt. Toch stelt Schiphol dat ze gebruik gaat maken van bestaande steenovens.
Veel goedkoper
Schiphol koos voor het onorthodoxe proces van een gifwasinstallatie in combinatie met de baksteenbakkerij omdat dit proces vele malen goedkoper is dan het verhitten van de gifgrond tot temperaturen boven de 1500 graden Celsius. Volgens eigen schatting kan de wasinstallatie grond saneren voor zo’n 100 euro per ton, terwijl het enige bewezen proces tot wel 3000 euro per ton gifgrond kan kosten, zo meldde De Telegraaf.
In eerste instantie wil het vliegveld zo’n 200.000 ton PFOS-grond saneren met de gifwasser die binnenkort bij Badhoevedorp wordt gebouwd. Uit die installatie komt volgens eigen zeggen – en volgens de niet-gepubliceerde rapporten – zo’n 80 procent schone grond en 20 procent zwaar vervuild concentraat. Dat is nog altijd 40.000 ton zwaar vervuild slib. Overigens is dat het topje van de ijsberg, want op Schiphol worden nog steeds nieuwe PFAS-verontreinigingen gevonden.