Ministeries moesten van de Tweede Kamer inventariseren of er op hun beleidsterreinen nieuwe affaires zijn te verwachten als Groningen of het toeslagenschandaal. Het ministerie van Infrastructuur (I&W) meldt doodleuk dat er geen vuiltje aan de lucht is. Ondanks het etterende dossier Schiphol.
De inventarisatie van I&W dateert van april 2023. De toenmalige minister Mark Harbers schreef aan de Kamer dat hij net als alle andere ministeries meewerkt “om de democratische rechtsorde te versterken”. De toeslagenaffaire had ook de ogen bij zijn ministerie geopend en was reden om de relatie met burgers en bedrijven opnieuw te bekijken. “Het ministerie kijkt kritisch naar zijn eigen handelen: komen burgers en bedrijven in de knel door I&W-beleid, uitvoering of inspectie?”
Maar de minister had niets gevonden op zijn departement, zo meldde hij vrolijk. Terwijl toonaangevende instituten als het RIVM en de GGD’s spreken van 1,4 miljoen Nederlanders die te maken hebben met negatieve effecten op de gezondheid door de luchtvaartindustrie, de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen door de sector duizenden keren hoger ligt dan van andere industrieën wordt geaccepteerd en verder niet gereguleerd is, de wetgeving al sinds 2015 niet wordt gehandhaafd en al in 2020 werd vastgesteld dat de rechtsbescherming van individuele burgers non-existent is, maakt de inventarisatie van I&W er geen woord aan vuil.
‘Niks aan de hand’
Het ministerie meldt kortweg dat op basis van een quickscan en interne gesprekken er “geen situaties bekend zijn met een omvang, scope en impact op burgers zoals bij de toeslagenaffaire”.
Het document dat I&W opleverde aan de Tweede Kamer draagt de titel ‘Tussenbalans I&W-project omgang met burger en bedrijven’. Het impliceert dat er ook nog een eindbalans komt, eentje waarbij wél alle potentiële probleemdossiers aan bod komen. Eentje waarbij wel serieus invulling wordt gegeven aan de opdracht van de Tweede Kamer.
Want daar is alle reden toe. Het dossier Schiphol ondermijnt al ruim dertig jaar lang het vertrouwen dat burgers in de overheid hebben. En sinds de schrijnende tussenbalans van Harbers is het dossier alleen maar erger gaan stinken.
Staat handelt onrechtmatig
Zo oordeelde in maart van dit jaar de rechter in de zaak van de RBV dat de Nederlandse Staat (lees: I&W) al jarenlang onrechtmatig handelt en de belangen van de omwonenden van Schiphol stelselmatig ondergeschikt heeft gemaakt aan die van de vliegindustrie.
“In de besluitvorming over het luchtverkeer van en naar Schiphol maakt de Staat geen passende belangenafweging tussen omwonenden, de luchtvaart en de luchthaven. De Staat weegt de belangen van omwonenden stelselmatig niet op de juiste manier mee. Dat is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarnaast wordt geldende regelgeving onvoldoende gehandhaafd. De Staat handelt daarmee onrechtmatig.”
Let wel: het gaat hier volgens RIVM en GGD’s dus om een groep van 1,4 miljoen Nederlanders. Voorwaar geen te verwaarlozen deel van de bevolking.
Ministers wel degelijk bewust
De gebrekkige inventarisatie van Harbers gaat bovendien volledig voorbij aan wat er tussen ministers en staatssecretarissen wordt besproken in het crisisoverleg over Schiphol. Al op 16 november 2021 zien de ministers in het Bewindsliedenoverleg Schiphol dat er grote gelijkenissen bestaan tussen de dossiers Schiphol en Groningen.
De mooi-weer-brief aan de Tweede Kamer kwam nog geen halfjaar later in een vreemd daglicht te staan toen Harbers tegenover RTL Nieuws bekende dat er al ruim vijftien jaar lang meer vliegherrie wordt gedoogd dan de wet toestaat. Even later bevestigde de toenmalige minister die constatering in de Tweede Kamer na vragen van Kamerlid Lammert van Raan (PvdD).
In dezelfde reeks antwoorden op de vragen van Van Raan bevestigde Harbers dat er conform het geldende Luchthavenverkeersbesluit (de vergunning van Schiphol) slechts 400 tot 420 duizend vluchten mogelijk waren, en niet de 500.000 vluchten die nu worden toegestaan.
Dat er sprake is van grove inbreuk op de rechten van omwonenden werd nota bene door de Staat zelf ingebracht in de rechtszaak die KLM aanspande tegen de voorgenomen krimp van Schiphol. Daar stelde de landsadvocaat in opdracht van I&W dat de belangen van omwonenden in de afwegingen geen serieuze plek hebben en dat er sprake is van een exploitatie in strijd met de wet.
Vorige week zondag was Khadija Arib als voorzitter van de Maatschappelijke Raad Schiphol te gast bij Twan Huys in het tv-programma Buitenhof. Hij vroeg haar of het dossier Schiphol valt in dezelfde categorie als Groningen of de toeslagenaffaire. Gezien de omvang, juridische complexiteit en voor burgers negatieve effecten dient de Tweede Kamer nu – na ruim dertig jaar schiphollen – in te grijpen om een einde te maken aan een groot onrecht dat honderdduizenden burgers dag en nacht treft.