Vorige week heeft SchipholWatch opdracht gegeven aan een prominente strafrechtadvocaat om te onderzoeken of aangifte bij justitie tegen topmanagers uit de vliegindustrie kans van slagen heeft.
Onderwerp van de beoogde strafklacht is het feit dat directies uit de sector meer dan tien jaar wisten van de schadelijke gezondheidseffecten van de kankerverwekkende uitstoot door vliegtuigen.
Met die wetenschap werd al die jaren niets gedaan, waardoor medewerkers en omwonenden zijn blootgesteld aan stoffen die onder meer kanker veroorzaken.
Het doel van SW met een aangifte is om hooggeplaatste personen in de vliegindustrie aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en hen tot actie te dwingen om de uitstoot van kankerverwekkende stoffen snel te verminderen. Met de riante salarissen komen ook verplichtingen.
Vijftien jaar cel
Onderzocht wordt nu of de negatieve gezondheidseffecten voldoende aannemelijk kunnen worden gemaakt. In de wet is het willens en wetens aanbrengen van gezondheidsschade aan mensen strafbaar. Directeuren kunnen uiteindelijk maximaal vijftien jaar achter de tralies verdwijnen als de klacht wordt toegewezen.
Het onderzoek richt zich op bestuurders van bedrijven uit de luchtvaartsector omdat zij de facto de beslissingen nemen die andere mensen naar verwachting in levensgevaar hebben gebracht of zelfs hebben geleid tot de dood.
In het wetboek van strafrecht staat in artikel 173a dat “mensen die opzettelijk en wederrechtelijk een stof op of in de bodem, in de lucht of in het oppervlaktewater brengen, worden gestraft met ten hoogste vijftien jaar of een geldboete van de vijfde categorie als daarvan levensgevaar voor een ander te duchten is en het feit iemands dood ten gevolge heeft”.
Zembla
Iets meer dan twee jaar geleden, in december 2021, zond BNNVARA de documentaire ‘Ziek van Schiphol’ van Zembla uit. Daarin vertelden Schiphol-medewerkers dat veel collega’s overlijden aan kanker als gevolg van de vieze uitstoot van vliegtuigmotoren. Dit sluit naadloos aan bij het wetsartikel.
Zembla meldde op basis van geheime rapporten dat zowel Schiphol als KLM sinds 2007 weet hadden van de verhoogde gezondheidsrisico’s. Desondanks werd niet ingegrepen. Dat is in strijd met de Wet arbeidsomstandigheden, maar mogelijk ook met het strafrecht.
Zelfs wettelijk verplichte voorzieningen zoals het percentage stroomaansluitingen voor aangemeerde vliegtuigen in het Luchthavenverkeersbesluit uit 2008 werden structureel genegeerd. Met dergelijke voorzieningen had de sector de uitstoot op het platform eenvoudig kunnen verlagen.
Uitstootnormen fors overschreden
Vorig jaar publiceerde demissionair minister Mark Harbers een rapport van onderzoeksinstituut TNO waaruit blijkt dat de uitstoot van de activiteiten op Schiphol de uitstootnormen die gelden voor andere bedrijven meer dan tweeduizend keer overschrijdt.
Alle bedrijven zijn verplicht de gevaarlijke emissies te verlagen met de beste technieken die beschikbaar zijn. Dit geldt ook voor de luchtvaartsector voor zover het de grondoperaties betreft. Vliegende toestellen zijn vooralsnog uitzonderd van de plicht.
Inmiddels heeft de Arbeidsinspectie na anderhalf jaar onderzoek vastgesteld dat de uitstoot van kankerverwekkende stoffen op Schiphol veel te hoog is. De inspectiedienst eist maatregelen om werknemers te beschermen, maar tot op heden is daar onvoldoende gehoor aan gegeven.
Directeuren nemen de beslissingen
SchipholWatch wil nu weten of de combinatie van de kennis over de gezondheidsgevaren, het niet nemen van maatregelen en de gezondheidsproblemen van Schipholmedewerkers en omwonenden voldoende grond vormen voor een aangifte bij het Openbaar Ministerie.
Na een aangifte buigt justitie zich over de merites van de zaak en besluit vervolgens of een strafrechtelijk onderzoek wordt gestart. In het geval het OM afziet van onderzoek, kan via de rechter worden bedongen alsnog een onderzoek te openen. Dat kan via een zogenaamde Artikel 12-procedure.
De strafklacht tegen luchtvaartdirecteuren is vergelijkbaar met aangiftes tegen de directies van onder meer staalfabrikant Tata Steel en PFAS-vervuiler Chemours. Ook daar zijn niet de bedrijven, maar de beslissers onderwerp van gerechtelijk onderzoek.
Milieucriminelen
Vorig jaar verscheen in het kader van het Onderzoeksprogramma Handhaving en Gedrag een uitgebreide studie naar milieucriminelen. Daaruit bleek dat er in het strafrecht nog te weinig aandacht bestaat voor personen die dergelijke misdrijven plegen “met verstrekkende gevolgen voor mens, natuur en maatschappij”.
Onderzocht werden ruim 1600 personen die tussen 2012 en 2020 vervolgd zijn voor relatief ernstige milieudelicten, waaronder overtredingen van de Wet natuurbescherming. De gemiddelde dader blijkt een man van middelbare leeftijd, die meestal nauwelijks andere strafbare feiten heeft gepleegd. Veel van de veroordeelden zoeken als eigenaar of directeur via milieucriminaliteit een oplossing voor financiële problemen van hun organisatie.
Dat zou passen op het gedrag in de luchtvaartsector. Immers zijn er dure maatregelen nodig om de uitstoot te verminderen en mensen te beschermen tegen , de kankerverwekkende uitstoot.
Naar verwachting loopt het nu gestarte vooronderzoek tot het begin van de zomer. Uit het onderzoek volgt de beslissing om de aangifte al dan niet in te dienen.
Dit traject gaat SchipholWatch enige tienduizenden euro’s kosten. Een financiële bijdrage is dan ook meer dan welkom.