Het college van Haarlemmermeer ontwijkt opzichtig het beantwoorden van kritische vragen uit de gemeenteraad over de PFAS-verontreiniging door Schiphol. Het structureel wegkijken kan de gemeente duur komen te staan in de nieuwe Omgevingswet.
Eergisteren kwam het college met een brief naar aanleiding van vragen die door fractieleider Peter Boerman van GroenLinks waren gesteld. Hoewel de vragen niets aan duidelijkheid te wensen overlieten, doet het college in de antwoorden meer dan eens voorkomen alsof het de vragen niet goed begrijpt en geeft vervolgens antwoorden op vragen die niet zijn gesteld.
Het is een opzichtige manier van het uit de weg gaan van lastige vragen. Zo wil Boerman weten waarom een ‘tijdelijke’ vergunning is afgegeven voor de experimentele installatie voor een duur van maar liefst negen jaar. Het college gaat er niet op in, maar komt met een antwoord over de naastgelegen tijdelijke opslag voor gifgrond.
Maximaal drie jaar
Volgens het antwoord is het aan de aanvrager – Schiphol in dit geval – om de termijn van een vergunning aan te vragen, maar volgens de regels mag zo’n tijdelijke opslag voor een periode van maximaal drie jaar worden vergund.
Omdat de PFAS-wasinstallatie zich nog niet bewezen heeft, wil GroenLinks weten wat er gebeurt als het systeem niet blijkt te werken en wie daar toezicht op houdt. Het college schetst vervolgens een soort trial & error-traject waarin de gifgrond desnoods keer op keer opnieuw door de installatie wordt gehaald totdat deze voldoende schoon is voor hergebruik. Lukt dat niet, dan wordt de vervuilde grond alsnog naar een erkende verwerker afgevoerd.
Het zijn opmerkelijke antwoorden, temeer daar van de installatie al bekend is dat deze minder goed werkt met de kleigrond op Schiphol en een autoriteit als Chiel Jonker – de PFAS-specialist van Nederland – ernstige twijfels heeft uitgesproken over de haalbaarheid van dit project. Jonker stelde op 23 december 2023 in De Telegraaf (mirror) dat alle processen tot op heden de PFAS slechts verplaatsen, maar dat daarmee het probleem niet wordt opgelost. Ook zegt hij de reinigingsmethode te kennen en weet hij dat het proces vooral geschikt is voor zandige grond, niet voor de kleigrond van Schiphol.
Wereldvondst
Schiphol meldt op de eigen site dat er al uitgebreide tests zijn gedaan met de wasinstallatie met positief resultaat. Volgens eigen zeggen wordt de kleigrond met PFAS gesplitst in 80 procent schoon zand en 20 procent zwaarvervuild slib.
“Het zou een wereldvondst zijn, maar ik wil het nog wel eerst zien gebeuren”, aldus specialist Jonker in de krant.
Van het slib wil Schiphol vervolgens bakstenen produceren. Dat gebeurt volgens een procedé dat op de markt wordt gebracht door een start-up van een enkele jaren geleden afgestudeerde designer zonder achtergrond in milieubeheer of chemie. Schiphol stelt dat het traject is getest, met ‘veelbelovende resultaten’.
Het vliegveld geeft aan dat zowel de wasinstallatie als het bakproces zijn gecontroleerd door onafhankelijke laboratoria, maar verzuimt op zijn website inzage te geven in de onderliggende rapporten.
Megaproject voor startup
Gezien de enorme hoeveelheid gifgrond die Schiphol moet reinigen, is het opmerkelijk dat de luchthaven dit mega-probleem overlaat aan een startup bedrijfje met volgens Linkedin twee tot tien medewerkers. En dat het bevoegd gezag – in dit geval de gemeente Haarlemmermeer – het allemaal wel prima vindt.
Het college maakt zich weinig zorgen over de grote hoeveelheden gifgrond die moeten worden verwerkt, zo blijkt uit een volgend antwoord. “De werking van de installatie is niet gerelateerd aan de hoeveelheid grond. Als er meer grond is vervuild, kan deze worden verwerkt door de installatie.” Maar nu al is bekend dat het gaat om tenminste 180.000 ton aan gifgrond – een rij vrachtwagens van Amsterdam naar Den Haag zoals De Telegraaf schrijft – en vrijwel maandelijks worden nieuwe vondsten gedaan.
In geval van uitzonderlijke weersomstandigheden – noem extreme regenval zoals de laatste jaren steeds vaker voorkomt in ons land – lijkt Haarlemmermeer geen echt plan te hebben. In zo’n situatie zouden de tijdelijke gifdepots kunnen overstromen waardoor de PFAS in de omgeving terechtkomt. Maar volgens het college is er ruim voldoende marge inbebouwd in de depots om zo’n probleem voor te zijn.
Welke info is er nog meer?
Maar het is onduidelijk waarop de gemeente zich baseert met deze stelling, want uit de stukken die ter inzage lagen bij de vergunningaanvraag blijkt dat niet. Mogelijk heeft de verantwoordelijke wethouder aanvullende informatie ingezien, maar dan blijft de vraag waarom die stukken niet ter inzage hebben gelegen zodat burgers, natuurorganisaties en kritische raadsleden daar ook kennis van kunnen nemen.
Boerman wil van de burgemeester en wethouders weten of het project nog wordt voorgelegd aan de Commissie MER die inhoudelijk vaak waardevolle adviezen geeft over projecten met mogelijk grote gevolgen voor milieu en leefomgeving. Mede vanwege de experimentele opzet van de PFAS-wasserij zou het voor de hand liggen deze commissie in te schakelen.
Het college is dat niet van plan, zo antwoorden ze. Immers houdt de Omgevingsdienst de boel scherp in de gaten en heeft deze veel ervaring opgedaan met de tijdelijke opslag van PFAS. Maar deze dienst heeft nul ervaring met de PFAS-wasinstallatie en heeft een zekere reputatie op het gebied van PFAS-problemen, zoals we op deze site al vaker aantoonden.
Ontwijkende antwoorden op sociale media
GroenLinks vraagt waarom de gemeente op sociale media verontruste burgers met vragen over de PFAS-vervuiling aan het lijntje houdt en doet voorkomen alsof er weinig aan de hand is. Dat is immers bezijden de waarheid, want uit een inventarisatie van journalisten van onder meer Le Monde en The Guardian is allang gebleken dat het op bepaalde plekken bar en boos is met de PFAS-vervuiling op Schiphol.
Het roept de vraag op of de gemeente wel beseft hoe omvangrijk de vervuiling op Schiphol is en welke potentiële gevolgen dat heeft voor het milieu en de volksgezondheid. Uit de antwoorden die aan de gemeenteraad worden toegestuurd, zowel als de antwoorden die burgers op sociale media krijgen, lijkt dat besef niet present.
Zo’n lakse houding is compleet ongepast, temeer daar Schiphol in het nationale handelingskader PFAS is bestempeld als een van de drie hotspots in ons land, naast PFAS-producent Chemours in Dordrecht en chemiecomplex Chemelot in Zuid-Limburg. De toelaatbare waarden van PFAS-verbindingen worden keer op keer naar beneden bijgesteld omdat steeds duidelijk wordt hoe gevaarlijk deze stoffen zijn die nauwelijks afbreekbaar zijn en zich ophopen in mens, dier en natuur.
Nieuwe Omgevingswet
Het wegkijken is sinds de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024 ook niet zonder juridische risico’s, want met name Afdeling 1.3, de zorg voor de fysieke leefomgeving, biedt een aantal artikelen die vrij duidelijk zijn over de verplichtingen die gelden voor “een ieder die weet heeft van nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving”.
Door verspreiding via grond- en oppervlaktewater is inmiddels een gebied van zo’n honderd vierkante kilometer rond Schiphol licht tot zeer ernstig verontreinigd. Er zijn onder meer problemen in het Amsterdamse Bos en met het zwemwater in de regio. Een groot deel van het vervuilde gebied ligt in de gemeente Haarlemmermeer.
Bekijk op onze interactieve kaart hoe het met de PFOS-vervuiling is gesteld in uw eigen buurt.