De lezer herinnert zich ongetwijfeld dat KLM en consorten met twee dozijn Zuidas-advocaten naar de rechtbank trok om de Europese ‘balanced approach’ af te dwingen voordat Schiphol mag inkrimpen. Nu blijkt dat KLM minder welgevallige regels aan de laars lapt waardoor de Europese Commissie (EC) al sinds 2011 een inbreukprocedure heeft lopen.
Zo’n inbreukprocedure betekent dat de EC schendingen heeft geconstateerd van het Europees recht en vervolgens een nationale regering op het matje roept om een en ander te corrigeren.
In een overzicht dat minister Harbers eind juni naar de Tweede Kamer stuurde met de verbloemende titel ‘Uitvoering EU-richtlijnen’ beschrijft hij dat de EC al op 27 januari 2011 een ingebrekestelling stuurde aan Nederland over een bilaterale overeenkomst met Rusland. Die overeenkomst gaf Nederlandse luchtvaartondernemingen (lees: KLM) het recht om over Rusland heen te vliegen om zo de reistijd en -afstand te verkorten naar bestemmingen in het Verre Oosten.
Zo’n overeenkomst mag binnen de Europese regels worden afgesloten tussen een EU-land en een niet-EU-land, maar dan moet daarin wel een bepaling zijn opgenomen die garandeert dat alle voorwaarden op dezelfde wijze worden toegepast op alle Europese luchtvaartfirma’s – niet alleen op bedrijven die in ons land zijn gevestigd.
Al 13 jaar in overtreding
En daar schort het aan bij de overeenkomst met Rusland. Daardoor is er sprake van concurrentievervalsing in het nadeel van andere Europese maatschappijen. Nederland is inmiddels dertien jaar in overtreding. In de Kamerbrief benoemt de minister niet wat hij gaat doen om een einde te maken aan de overtreding.
In 2017 ontstond er onenigheid over het bilaterale verdrag met Rusland. Het Russische bedrijf Air Bridge Cargo (ABC) had geklaagd over te weinig slots op Schiphol, zo blijkt uit stukken van de Tweede Kamer. Als vergelding dreigde het land met ingang van het nieuwe winterseizoen het luchtruim te sluiten voor vluchten van KLM.
Dat leidde tot paniek in de tent. In het diplomatieke overleg tussen Nederland en Rusland werd daarom een opmerkelijke deal in de steigers gezet. KLM moest maar eens om de tafel gaan zitten met de Russische vliegfirma. Uitkomst van dat overleg: KLM stelde een aantal van de eigen slots ter beschikking aan ABC.
Chantage
Het is om meerdere reden een opmerkelijke deal. Er werden zomaar schaarse slots op Schiphol aan ABC gegeven. Als KLM die niet gebruikte, hadden die volgens de regels op een transparante manier via de slotcoördinatie moeten worden herverdeeld.
Maar het meest opvallend is dat KLM en de Nederlandse Staat zich lieten chanteren door een land dat drie jaar eerder de MH17 – ook wel de KL4103 genoemd – uit de lucht had geschoten. Met 298 doden tot gevolg, waaronder talrijke slachtoffers die hun ticket bij KLM hadden geboekt. Kennelijk achtte KLM en het ministerie het zó belangrijk om over Siberië te kunnen vliegen dat het morele kompas even werd afgeschakeld.
De Tweede Kamer wilde daar meer over weten. Toenmalig SP-Kamerlid Cem Laçin stelde er vragen over. Toen bleek dat de vluchten van ABC zelfs onder een zogenaamde codesharing-overeenkomst werden uitgevoerd, een gezamenlijke activiteit van KLM met ABC dus.
Die overeenkomst is des te opmerkelijker omdat aan het hoofd van AirBridge Cargo een oud-kolonel van het Russische leger stond. In de Britse krant The Telegraph wordt deze Alexey Isaikin een goede vriend genoemd van de Russische president Vladimir Putin. Via onder meer een in Nederland gevestigd bedrijf was hij destijds mede-eigenaar van ABC. Isalkin belandde na de invasie van Oekraïne al snel op de sanctielijst vanwege zijn nauwe banden met het Kremlin.